Με αφορμή τη συμμετοχή μου σε μια συζήτηση για ένα ζευγάρι με “δυσκολίες” στη σχέση του και ότι άκουσα την γνωστή φράση που ακούμε πλέον πολύ συχνά “μα γιατί δεν φεύγει;”, θεωρώ πως αξίζει να αναφερθώ στο trauma bonding — έναν ύπουλο ψυχολογικό δεσμό…
Το trauma bonding (ο δεσμός τραύματος) είναι η διαδικασία κατά την οποία σχηματίζεις έναν έντονο δεσμό με κάποιον, μέσα από επαναλαμβανόμενους κύκλους πόνου και συναισθηματικών εναλλαγών. Πολύ απλά είναι αυτή η κατάσταση που ενώ ξέρεις ότι σου κάνει κακό αυτός ο άνθρωπος εσύ δεν φαίνεται να μπορείς να ξεκολλήσεις. Το μυαλό σου μοιάζει να μπερδεύει τις εντάσεις που βιώνεις μέσα στην σχέση με την αγάπη, ακόμα και όταν αυτή σε καταστρέφει.
Πρόκειται για μια κακοποιητική σχέση – και θα αγγίξω το θέμα επιδερμικά και δεν θα αναφερθώ στην σωματική βία αλλά κυρίως στην λεκτική, στην ψυχολογική (που φυσικά είναι εξίσου κακή με την σωματική), από έναν χειριστικό άνθρωπο, που δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνο ερωτικός σύντροφος, αλλά και φίλος και συγγενείς. Σε μια σχέση που ο σύντροφός σου σε μειώνει, που σε ελέγχει, σε απομονώνει, σε κάνει να νιώθεις ενοχές, που όπως και να έχει για όλα φταις εσύ!
Τι συμβαίνει λοιπόν? Σε πληγώνει και μετά σε “χαϊδεύει” και είστε πάλι καλά. Σε διαλύει και μετά σε ξαναφτιάχνει. Σε γκρεμίζει και σε ξαναχτίζει. Και όλη αυτή η κατάσταση που μόνο προβλέψιμη δεν μπορούμε να την πούμε, αυτός ο κύκλος πόνου και παράνοιας, δημιουργεί έναν εθισμό — το νευρικό σου σύστημα προγραμματίζεται να ποθεί το ίδιο άτομο που σε πληγώνει. Και εσύ μένεις, γιατί η ανακούφιση που νιώθεις μετά τον πόνο είναι πολύ δυνατή και μοιάζει με αγάπη.
Οι καλές στιγμές είναι τόσο έντονες ακριβώς επειδή οι κακές είναι εξίσου τόσο μα τόσο έντονες. Το μυαλό σου αρχίζει να πιστεύει πως αυτό το roller coaster συναισθημάτων είναι ο φυσιολογικός τρόπος που πρέπει να νιώθεις την αγάπη. Όμως, δεν είναι αγάπη — είναι το νευρικό σου σύστημα που έχει υποστεί «πειρατεία».
Το ακόμα πιο αξιοθαύμαστο είναι πως το άτομο που σου προκαλεί το τραύμα είναι το ίδιο ακριβώς άτομο που θα στραφείς για παρηγοριά. Είναι ο σωτήρας σου. Και όλο αυτό είναι μια παγίδα που μοιάζει παράλογη, όμως έτσι λειτουργεί. Πιστεύεις πως δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτόν τον άνθρωπο, ενώ στην πραγματικότητα δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς το συνεχόμενο χάος που προκαλεί.
Η απελευθέρωση μοιάζει ανέφικτη γιατί το σώμα σου έχει εθιστεί στον κύκλο αυτού του τραύματος.
Και αν στραφούμε στην επιστήμη θα δούμε πως το trauma bonding έχει περιγραφεί σε μελέτες της ψυχολογίας και της νευροεπιστήμης ως ένα είδος συναισθηματικού εθισμού που σχετίζεται με την ενεργοποίηση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου (Dutton & Painter, 1981). Το νευρικό σύστημα συνδέει την έντονη συναισθηματική διέγερση, ακόμα και αν είναι αρνητική, με συναισθήματα αγάπης και αφοσίωσης, δημιουργώντας έτσι έναν επικίνδυνο δεσμό.
Υπάρχει λοιπόν εξήγηση και σίγουρα υπάρχει λύση. Όχι εύκολη αλλά υπαρκτή.
Όταν νιώθεις πως έχεις εγκλωβιστεί σε έναν τέτοιο κύκλο, το πρώτο βήμα δεν είναι να πιεστείς να φύγεις αμέσως — αυτό μπορεί να είναι αδύνατο και να προκαλέσει επιπλέον τραυματισμό. Αντίθετα, ξεκίνα παρατηρώντας πώς νιώθεις στο σώμα σου κάθε φορά που βρίσκεσαι μέσα στον κύκλο αυτό. Καταγραφές σε ημερολόγιο ή φωνητικές σημειώσεις μπορεί να σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις τα μοτίβα έντασης, πόνου και προσωρινής ανακούφισης.
Με αυτή τη γνώση, μπορείς να αρχίσεις σταδιακά να δημιουργείς μικρές «αποστάσεις» — όχι μόνο χωρικές αλλά και συναισθηματικές — ώστε να δώσεις χώρο στο σώμα και στο μυαλό σου να «αποτοξινωθούν» από τον εθισμό. Η υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας που κατανοεί το trauma bonding μπορεί να σου δώσει τα εργαλεία για να περάσεις από αυτόν τον κύκλο με ασφάλεια.
Γράφει η Τζένη Τσελεμπή
Σύμβουλος Προσωπικής & Επαγγελματικής Ανάπτυξης
www.bestlife.gr